KABINETSFORMATIE 2021
Aan onze hogescholen studeren bijna een half miljoen studenten, een recordaantal. Dat is goed nieuws, want in het Nederland van na de coronapandemie spelen goed opgeleide professionals een belangrijke rol bij de noodzakelijke vernieuwing van de beroepspraktijk. Alleen zo kunnen we de concurrentiekracht van onze economie en de vitaliteit van onze samenleving behouden en verstevigen. De vraag op de snel veranderde arbeidsmarkt naar hoger opgeleiden groeit en richt zich meer en meer op professionals die kunnen verbinden tussen theorie en praktijk, tussen verschillende disciplines en sectoren. Het hoger beroepsonderwijs is daarbij cruciaal, want hbo-studenten van vandaag zijn onze professionals van morgen.
Het hbo vervult daarbij een belangrijke emancipatierol. Bijna de helft van alle hbo-studenten heeft ouders die zelf geen hoger onderwijsopleiding hebben afgerond. Dit illustreert de opwaartse mobiliteit waar het hoger beroepsonderwijs aan bijdraagt, mede gedreven door de veranderende arbeidsmarkt. Het is daarom belangrijker dan ooit dat het hbo toegankelijk blijft en zich ontwikkelt.
Op korte termijn is veel aandacht gericht op het herstellen van de effecten die de coronamaatregelen op het onderwijs hebben. Binnen het ‘Nationaal Programma Onderwijs’ is er voor 2021 en 2022 extra budget beschikbaar voor onder andere het inhalen en compenseren van studievertraging. Ook worden hogescholen gecompenseerd voor de fors gestegen studentenaantallen om zo een onevenredig hoge werkdruk bij docenten en medewerkers te voorkomen. Om het onderwijs en praktijkgericht onderzoek ook op de lange termijn goed te laten aansluiten op de arbeidsmarkt is aandacht nodig voor enkele knelpunten in het hbo.
Versterk kennisfunctie hogescholen voor betere aansluiting onderwijs op arbeidsmarkt
Nederland staat voor grote maatschappelijke opgaven, zoals vraagstukken rond (digitale) veiligheid, de toegankelijkheid van de zorg en de energietransitie. Die opgaven versnellen de veranderingen op de arbeidsmarkt. Daarvoor hebben we nieuwe kennis nodig die direct kan worden toegepast. Praktijkgericht onderzoek is de schakel tussen fundamenteel onderzoek en bedrijven. Met praktijkgericht onderzoek zorgt het hbo er voor dat het onderwijs goed blijft aansluiten op die snel veranderende arbeidsmarkt. Met de huidige, voornamelijk projectgebonden financiering hebben hogescholen de grenzen van hun kennis- en innovatiefunctie bereikt, blijkt tevens uit een recent rapport over de bekostiging van het hoger onderwijs door PWC Strategy&. Een structurele extra financiering waar hogescholen op kunnen rekenen oplopend naar op termijn € 240 miljoen per jaar is nodig. Een investering in praktijkgericht onderzoek is een investering in de innovatiekracht van ons land.
Lees verder: Praktijkgericht onderzoek: Versterk kennisfunctie hogescholen
Maak hbo-onderwijs breder toegankelijk voor mensen die aan het werk zijn
Beroepen veranderen in hoog tempo en daarmee verandert ook de arbeidsmarkt. De coronacrisis versnelt dat proces nog eens. Het is daarom van groot belang dat professionals de kans krijgen op om- en bijscholing en daarbij zelf hun opleiding in kunnen richten qua doel en tempo. Daarvoor is een doorbraak nodig op het gebied van een leven lang ontwikkelen. Het flexibiliseren van diplomagericht hbo-onderwijs kan een nieuwe impuls geven aan een leven lang ontwikkelen en daarmee aan de toegankelijkheid en betaalbaarheid van het hoger onderwijs. Om dat mogelijk te maken zijn drie zaken nodig: een persoonlijke leerrekening voor professionals, modulair hbo-onderwijs op basis van het wettelijk collegegeld en een digitale diploma-omgeving voor iedereen.
Lees verder: Maak hbo-onderwijs breder toegankelijk voor mensen die aan het werk zijn
Lerarenopleidingen: Investeer in het onderwijs van morgen
Om het lerarentekort aan te pakken moet het aantrekkelijker worden om leraar te worden, te zijn en te blijven. Vanuit die ambitie moet er een nieuwe impuls komen voor lerarenopleidingen. Met lerarenopleidingen die studenten en zij-instromers een individuele route naar het leraarschap bieden. Het Bestuursakkoord Flexibilisering Lerarenopleidingen, dat de minister van OCW op 12 oktober 2020 sloot met de Vereniging Hogescholen en de Vereniging van Universiteiten (VSNU), is een belangrijke stap in deze richting. In het actieplan ‘Duurzaam werken in het onderwijs’ van maart 2021 worden daartoe concrete aanbevelingen gedaan door de vijf onderwijsorganisaties.
Lees verder: Lerarenopleidingen: Investeer in het onderwijs van morgen
Geef elke student de kans om internationale competenties te ontwikkelen
Nederland is een open economie. De arbeidsmarkt vraagt daarom om afgestudeerden die beschikken over internationale competenties. Maar Brexit en COVID-19 beïnvloeden de internationalisering van hogescholen. Met de Brexit krijgt het Verenigd Koninkrijk een andere rol in het Erasmus-programma, het Europese uitwisselingsprogramma voor studenten. Daarnaast is de impact van corona op internationalisering op termijn onzeker. Huidige wet- en regelgeving belemmert de uitwisseling van studenten en gastdocenten. Om elke student de kans te bieden internationale competenties te ontwikkelen, dienen deze belemmeringen te worden weggenomen.
Lees verder: Internationalisering: Effecten Brexit en COVID-19
Hogescholen moeten zich blijven ontwikkelen binnen het hoger onderwijs stelsel
Er komt steeds meer werk voor hoger opgeleiden. Daarom moet het hbo zich kunnen blijven ontwikkelen binnen het hoger onderwijsstelsel. Met de associate degrees, een uitgebreid bachelor- en masterportfolio én een eigen doctoraatstraject. Zo kunnen hogescholen hun rol blijven pakken om de concurrentiekracht van onze economie en de vitaliteit van onze samenleving te verstevigen. Het niveau van de hbo-opleidingen is gelijk aan de universitaire varianten, alleen de weg er naartoe verschilt en vervult een andere maatschappelijke rol. Het hbo werkt immers met vraagstukken direct uit en voor de beroepspraktijk. Zo voegt het hbo iets toe aan het bestaande opleidingsaanbod en maken hogescholen het ook voor vwo’ers aantrekkelijker te kiezen voor een hbo-opleiding.
Lees verder: Doorontwikkeling binair stelsel
Behoud huidige mogelijkheden voor maatwerk bij studieadvies
Het hoger beroepsonderwijs ziet het als zijn maatschappelijke opdracht studenten de ruimte te geven hun eigen talent te verzilveren. Om daarbij te komen tot een afgewogen studieadvies experimenteren hogescholen met nieuwe vormen van studiebegeleiding en normering en alternatieve vormen van het bindend studieadvies (bsa). Vanwege de grote diversiteit aan instroom en variëteit aan opleidingen binnen het hbo blijft maatwerk hierbij belangrijk. Daarom moeten de huidige mogelijkheden voor studiebegeleiding, -advies en normering behouden blijven, inclusief de mogelijkheid van het bindend studieadvies. Want het behalen van de bsa-norm kan voor studenten een belangrijke en positieve bevestiging zijn van de weg die zij zijn ingeslagen. Tegelijkertijd geeft het bsa in een vroeg stadium duidelijkheid voor studenten die weinig kans hebben hun studie succesvol af te ronden. Zo wordt het studieadvies ingezet waarvoor het bedoeld is: als pedagogisch en didactisch instrument.
Lees verder: Studieadvies: Behoud huidige mogelijkheden voor maatwerk
Geef hogescholen structurele ruimte om te investeren in hun onderwijskwaliteit
Door de invoering van het leenstelsel in 2015 is er geld beschikbaar om te investeren in het onderwijs: de studievoorschotmiddelen. Dat geld is bestemd om de kwaliteit van het hoger onderwijs te verbeteren. Hogescholen maakten samen met hun studenten en docenten eigen instellingsplannen voor kwaliteitsverbeteringen. Nagenoeg alle hogescholen beschikken inmiddels over een door het ministerie van OCW goedgekeurd plan. Eventuele afschaffing van het leenstelsel mag niet ten koste gaan van deze studievoorschotmiddelen, zodat hogescholen juist nu het in coronatijd zo hard nodig is, structureel kunnen blijven investeren in hun onderwijskwaliteit.
Behoud stabiliteit in de bekostiging en investeer in het hbo
Beroepen veranderen snel van inhoud. Dit stelt hoge eisen aan de associate degree-, bachelor- en masteropleidingen van hogescholen en vraagt om continue vernieuwing daarvan. In deze opleidingen bereiden studenten zich voor op hun toekomstige loopbaan. Daarom is het belangrijk dat het hoger beroepsonderwijs goed blijft aansluiten op de snel veranderende arbeidsmarkt. Om dat goed te faciliteren is stabiliteit in de bekostiging van het hbo cruciaal. Daarbij is specifieke aandacht nodig voor de positie van hogescholen die in krimpregio’s worden geconfronteerd met dalende studentenaantallen. Om hun centrale positie binnen hun regionale kennisinfrastructuur te behouden, wordt gedacht aan een garantieregeling waarbij hogescholen in krimpregio’s aanspraak kunnen maken op een financiële garantie van de Rijksoverheid. Hun studentgebonden budget wordt dan op een bepaald niveau gefixeerd, wat deze hogescholen in staat stelt het aanbod in stand te houden. Gedurende de looptijd van deze garantieregeling worden er op sectorniveau structurele oplossingen onderzocht. Het vinden en mogelijk maken van zo’n oplossing is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de betreffende hogescholen, het hoger beroepsonderwijs als geheel en de overheid.