In het voorjaar van 2014 heeft op verzoek van de Vereniging Hogescholen de Expertgroep Protocol het advies 'Beoordelen is Mensenwerk' opgeleverd . Doel van dit advies (protocol) is dat het opleidingen in het hbo ondersteunt bij het werken aan het valide, betrouwbaar en voor studenten inzichtelijk toetsen van de beoogde eindkwalificaties. Echter, over de wijze waarop het protocol kan worden vertaald naar de eigen context kan worden vertaald naar de eigen context is nog weinig bekend. In maart 2015 is de Pilot Protocol Afstuderen van start waaraan zeven verschillende opleidingen deelnemen onder leiding van de lectoraten Methodologie van Praktijkgericht Onderzoek (o.l.v. D. Andriessen, HU) en Professioneel Beoordelen (o.l.v. D. Sluijsmans, Zuyd). Beide lectoren en twee onderzoekers van de lectoraten vormen samen het kernteam van de pilot.
De zeven deelnemende pilot opleidingen representeren de zeven sectoren van het hoger beroepsonderwijs. Deze opleidingen worden ondersteund bij het (her)ontwerpen van hun afstudeerprogramma’s volgens het protocol dat in het advies is opgenomen.
Doelen onderzoekspilot
- Kennis te ontwikkelen over manieren om het protocol te implementeren en over hulpmiddelen die daarbij kunnen worden gebruikt.
- Kennis te ontwikkelen over de wijze waarop afstudeerprogramma’s van de pilotopleidingen zijn vormgegeven.
- Vragen uit het protocol door deelnemende opleidingen te laten beantwoorden.
- Pilotopleidingen in staat zijn om het afstudeerprogramma volgens het protocol te ontwerpen en te implementeren.
- Kennis te ontwikkelen over de toepassing van participatief ontwerpgericht onderzoek in het hbo.
Beoogde resultaten
- Een kick-off bijeenkomst, vijf bijeenkomsten waarin pilotopleidingen kennis uitwisselen en een bezoek van het onderzoeksteam op locatie van de pilotopleiding.
- Drie nieuwsbrieven waarin na iedere fase het hbo wordt geïnformeerd over de ervaringen van de pilotopleidingen.
- Een eindrapportage met informatie over het toepassen van het protocol.
- Een vakpublicatie over het implementeren van het protocol.
- Een vakpublicatie over het toepassen van participatief ontwerpgericht onderzoek in het hbo.
- Een slotmanifestatie waarin de resultaten van de onderzoekspilot worden gedeeld met de rest van het hbo.
Onderzoeksopzet en activiteiten
Het onderzoek betreft een ontwerpgericht onderzoek met een accent op ‘participatory design’: actieve betrokkenheid van studenten en docenten in het (her)ontwerpproces. Er is een praktijkstroom gericht op het ontwerpen en implementeren van het protocol afstuderen waarbij de projectleiders van de pilotteams eindverantwoordelijk voor zijn, en een kennisstroom gericht op de onderzoeksactiviteiten waar het kernteam en de onderzoekers van de pilotteams eindverantwoordelijk voor zijn. In de praktijkstroom doorloopt het ontwerpteam vier fasen (zie afbeelding hieronder):
- Diagnose: vraagstukken m.b.t. het afstuderen worden systematisch geïnventariseerd, geanalyseerd en vertaald naar praktijkdoelen.
- Ontwerpfase: (her)ontwerp van concrete oplossingen.
- Implementatiefase: stapsgewijs uitproberen van de oplossingen in de onderwijspraktijk.
- Evaluatiefase: evaluatie van de effecten en ervaringen om verbeteringen te bewerkstelligen.
Ten behoeve van de praktijkstroom worden de pilotteams methodieken en handvatten aangereikt die passen bij de desbetreffende fase. Deze beogen het teamleren en de ontwerpdeskundigheid te versterken. Iedere ontwerpfase levert een aantal producten op. In de diagnosefase is dit bijvoorbeeld de contextbeschrijving van het huidige afstudeerprogramma en een plan voor het (her)ontwerp van een aantal aspecten uit de afbeelding hieronder. Het resultaat van de ontwerpfase is een aantal oplossingen/interventies die met betrokkenen uit de opleiding zijn ontworpen.
De kennisstroom omvat twee onderzoekslijnen:
- Tijdens iedere ontwerpfase aan de hand van observaties en (groeps)interviews data verzameld over hoe de methodieken het teamleren en het kunnen implementeren van het protocol door de pilotteams beïnvloeden (Zuyd is hiervoor verantwoordelijk).
- Na iedere ontwerpfase (T0 tot en met T5 waarbij T5 een retentiemeting betreft) een ‘portret’ van het team gemaakt (dus zes portretten in totaal) om de ontwikkeling van het teamleren en het kunnen implementeren van het protocol door de pilotteams in kaart te brengen (HU is hiervoor verantwoordelijk).