De hogescholen streven naar transparantie in bestuur en toezicht. De principes van ‘good governance' hebben zij in februari 2006 vastgelegd in een branchecode governance. De code is het resultaat van jarenlang investeren in de kwaliteit van toezicht en bestuur. Een belangrijk moment ligt in het jaar 2000 met de aanbevelingen van de commissie Glasz. Kern van de aanbevelingen is de keuze voor het Raad van Toezichtmodel. In de code van 2006 wordt het Raad van Toezichtmodel vervolgens verplicht voorgeschreven.
Op basis van de code is een handreiking voor de horizontale dialoog ontwikkeld. De horizontale dialoog markeert bij uitstek de nieuwe bestuurlijke verhoudingen tussen een overheid die zich concentreert op zijn stelselverantwoordelijkheid en autonome instellingen voor hoger onderwijs. De hogescholen willen laten zien hoe zij hun stakeholders (interne en externe belanghebbenden) betrekken bij hun beleidsvorming en de uitvoering van onderwijs en onderzoek. Voorjaar 2012 is een handreiking risicobeheersing vastgesteld, die hogescholen aanbevelingen doet voor de opzet en uitwerking van de risicomanagementsystemen.
Branchecode vernieuwd
In 2011 heeft het bestuur van de Vereniging Hogescholen een externe commissie de opdracht gegeven de branchecode te evalueren. Het eindrapport van deze commissie Van Montfort is in april 2012 verschenen. De commissie is kritisch over de mate waarin de hogescholen de publicatieverplichtingen van hun code naleven. In de code zelf maar ook in de praktijk van bestuur en toezicht moet het primaire proces volgens de commissie centraal komen te staan. Samen met tal van andere aanbevelingen leidt het tot de conclusie dat een herontwerp van de code nodig is, wil deze blijven bijdragen aan de kwaliteit van bestuur en toezicht van de hogescholen. Dit herontwerp is op 17 mei 2013 voor de eerste maal besproken in de Algemene Vergadering van de Vereniging Hogescholen. Naleving van de code zal jaarlijks worden gemonitord. Als een hogeschool bij voortduring de code niet naleeft, zullen de tekortkomingen op de website van de Vereniging Hogescholen worden vermeld. Ultieme sanctie is ontzetting uit het lidmaatschap van de vereniging. Definitieve vaststelling van de Code goed bestuur heeft plaats gevonden in de Algemene Vergadering van 3 oktober 2013. In de tussentijd heeft verwerking plaats kunnen vinden van afspraken die met de minister van OCW zijn gemaakt over de betekenis voor het hbo van haar brief Versterking bestuurskracht.
Bezoldiging bestuurders
Transparantie in bestuur en toezicht gaat ook over de bezoldiging van bestuurders en de honorering van toezichthouders. Tot 2013 waren hiervoor op basis van de branchecode governance separate codes beschikbaar, die door de sector zelf waren ontwikkeld. Met invoering van de Wet Normering Topinkomens is de basis voor deze codes niet langer de eigen branchecode van het hbo maar de wet en de nadere regeling die de minister van OCW daaraan heeft verbonden. Op verzoek van de minister hebben de toezichthouders daarom een nieuwe code voor de bezoldiging van bestuurders van hogescholen ontwikkeld. Deze is door de minister bij brief van 4 februari 2013 goedgekeurd. Voor de honorering van toezichthouders wordt voortaan de WNT aangehouden, die een directe relatie legt tussen het maximum van de bezoldiging van de bestuurder van een hogeschool en de maximale honorering van de interne toezichthouders. De Vereniging Hogescholen brengt in het kader van transparantie in bestuur en toezicht jaarlijks een overzicht uit van de bezoldiging van bestuurders. Vanaf 2013 zal ook de honorering van toezichthouders worden gepubliceerd.
Toekomst
Verticale sturing met landelijke indicatoren past niet bij een moderne, responsieve hogeschool en past niet in de verhouding hogeschool-minister. De minister wil evenwel de huidige prestatieafspraken inruilen voor kwaliteitsafspraken. Wat betreft de hogescholen formuleren zij hun ambities in nauwe samenspraak met de eigen medezeggenschap en externe betrokkenen, terwijl de overheid zich beperkt tot de verantwoordelijkheid voor het proces waarin dat plaatsvindt.